بررسی ویژگی های فاعل اخلاقی در قرآن از دیدگاه علامه طباطبایی(ره)

همواره دانشمندان زیادی با تحقیق در آموزه های عقلی و الهی سعی کرده اند ویژگی های فاعل اخلاقی را بازشناسند و در این باره نظرات مختلفی نیز ارائه داده اند . بنابراین به دست آوردن دیدگاه کلی قرآن در این زمینه خواهد توانست مسلمان سالک راه اخلاق رااز پراکندگی آراء مختلف رهانده و به راه قرآن هدایت کند . پس تحقیقاتی از این دست شاید راهکار عملی مناسبی در اخلاق ارائه داده و قضاوت اخلاقی را راحت تر نماید . چرا که به گونه ای تحلیلی - توصیفی و به روش کتابخانه ای به جمع آوری آراء مختلف اخلاق سکولار و دینی پرداخته و مسلک خاص قرآن را در تربیت فاعل اخلاقی با نظرات علامه طباطبایی مورد توجه قرار داده است و به این نتیجه رسیده که مسلک قرآن بر خلاف آراء دیگر تنها به هدف جلب رضایت و حب خداوند به اخلاقی نمودن فاعل می پردازد . چون او را مالک مطلق هستی می داند و این نگرش چه در ویژگی های مشترک فاعل میان تمام دیدگاه ها یعنی اختیار و آگاهی و قدرت و چه در ویژگی های خاص مورد نظر قرآن همچون ایمان،عمل صالح ونیت، کاملاً هویداست . بنابراین فاعل اخلاقی در عین مختار بودن در انجام یا ترک فعل ، تحت مالکیت مطلقه الهی بوده و اختیار مطلق ندارد ولی عمل اختیاری او می تواند در تمام اجزاء هستی اثر گذار باشد . آگاهی و قدرت نیز که جزء لاینفک اختیار هستند ، در حسن و قبح و صحت عمل و کیفیت تکلیف و سنجش انسان از سوی خدا مورد توجه قرار می گیرند .از سوی دیگر از دیدگاه قرآن ایمان به خداوند که رب و مالک انسان است به عنوان اصلی ترین عامل اخلاقی شدن فاعل ، درجات تسلیم را به همراه دارد و با فطرت توحیدی انسان کاملاً مطابق است و تاثیری قطعی نیز بر عمل فاعل دارد ؛ عملی که خود با تکرار ، شاکله انسان را ساخته و متاثر از آن نیز هست . جزاء و پاداش منجر به سعادت نیز با نظر به همین عمل و نیت فاعل سنجیده می شود یعنی نیت نیز همچون عمل، آینه شاکله و نشانگر میزان مطابقت آن با فطرت توحیدی است و اثری متقابل میان آنها حاکم است چنان که نیت توحیدی حتی اگر به عمل منجر نشود ، در شاکله موثر است و مایه سعادت فاعل خواهد شد پس هر عملی به میزان ارتباط با اصل توحید مایه سعادت است .